Provincie Flevoland over de innovatietafels

19 juli 2024

Provincie Flevoland over de innovatietafels

Senior adviseur Mark Spetter (Provincie Flevoland) nam vanuit de provincie deel aan diverse innovatielabs. Hij is senior adviseur toekomstbestendig bouwen. We vroegen hem naar zijn ervaringen met de innovatielabs. Heeft het bijgedragen aan kansen om circulariteit beter te borgen bij de woningbouw in Flevoland? Mark vertelt over zijn ervaringen.

Bewoner beter in beeld

Het voordeel van meewerken aan dit project innovatielabs Toekomstbestendige woningbouw is de samenwerking met andere partijen. Vanuit mijzelf geredeneerd benaderde ik een woning of gebiedsontwikkeling vooral vanuit technische duurzaamheid, bijvoorbeeld energie of klimaatadaptatie. De bewoner is dan nog niet in beeld. Als je met woningcorporaties samenwerkt, komt de gebruiker van de woning meer in beeld. Wonen in een biobased huis is anders dan in een gewoon huis. Leem op de wanden is een gezond en natuurlijk product maar daar kan je als bewoner niet zomaar wat aan ophangen of gaten in boren. Dat zijn praktische vragen en die komen in beeld door dit soort dingen te bespreken in het innovatielab. Datzelfde geldt voor badkamers en keukens. De meeste aandacht gaat uit naar de schil voor wat betreft gebruikte materialen en hergebruik. Maar een keuken en een badkamer zijn voor de bewoner veel belangrijker onderdelen van een woning én worden gedurende de levensduur veel vaker vervangen, dus hoe ziet dat er circulair uit? Door daar praktisch over na te denken in de innovatielabs, leverde mij dat veel nieuwe informatie op.

Belangrijke rol van aanbesteding

Daarnaast hebben we door het innovatielab met Oost Flevoland Woondiensten (OFW), weliswaar ‘last minute’, voor een aanbesteding het thema circulariteit deels kunnen toevoegen. Zonder het innovatielab was dat niet gebeurd. Doordat we nu met zijn allen nog net op het juiste moment aan tafel zaten, konden we snel schakelen om een grootschalig renovatieproject iets circulairder te maken. We hebben toe kunnen voegen dat in de uitvraag naar het ‘circulaire DNA’ van de inschrijvers wordt gevraagd. Het gaat namelijk om een langjarig project waarin de ambities van OFW steeds verder worden opgeschroefd. Samen met Windesheim, Building Balance, NMFF en C-Creators hebben we daar een mooi criterium voor gemaakt.

Ik was positief verrast over de welwillendheid van OFW om dit te mogen toevoegen. Er was weinig tijd, maar we hebben het toch snel geregeld. Dat zegt iets over de samenwerkingsbereidheid binnen Flevoland. We hadden nog wel verder willen gaan door het toepassen van de Building Circularity Index – BCI, maar dat was door de complexiteit en de beperkte tijd voor nu nog even te vroeg. Wie weet is daar later in het traject nog ruimte voor.

Biobased woningen vanaf het begin op de agenda

Bij het ontwerp van een woning is de materiaalkeuze al vroeg in het proces belangrijk. Zo zijn bij biobased woningen de buitenwand en verdiepingsvloeren vaak iets dikker. Bij bijvoorbeeld een rij van 6 geschakelde woningen wordt het geheel dus breder én hoger en moet het nog wel op het kavel en in het bestemmingsplan passen. Ook zijn detailleringen in houtbouw echt anders dan traditioneel. Als je ontwerpt uitgaande van beton of staal en pas daarna naar hout overstapt wordt het ingewikkelder en duurder. Moraal: maak vroeg de keuze voor houtbouw en ontwerp daar ook op.

Nieuw: Flevolands Aanjaagteam

Ik zit nog niet zolang op dit dossier (hiervoor hield ik mij bezig met circulaire economie) en heb daarom nog geen volledig zicht op alle projecten in de provincie waar nog potentie is om ambities op toekomstbestendig bouwen te introduceren of aan te scherpen. Wij zijn in contact met de gemeente Noordoostpolder over een gebiedsontwikkeling in Nagele met stevige duurzaamheidsambities. Ook met gemeente Dronten mogen wij meedenken op een concrete ontwikkeling van een nieuwe woonwijk. Hopelijk mogen wij als provincie meer gemeenten en woningcorporaties helpen met kennis en inzet. Binnenkort start een provinciaal Aanjaagteam waarmee wij Flevolandse partijen concreet met uren en kennis kunnen ondersteunen. Ik roep hen dan ook op mij te contacten als er ondersteuning nodig is.

Convenant Toekomstbestendig Bouwen

Van praktisch belang is het Convenant Toekomstbestendig Bouwen, medeondertekend (naast zo’n 130 andere partijen in Nederland) door provincie Flevoland, NMFF en gemeente Lelystad. Grote voordeel? We spreken allemaal dezelfde taal! Als een projectleider nu de vraag krijgt ‘iets met klimaatadaptatie’ te doen, of een beleidsambtenaar moet een ambitie formuleren, waar begin je dan? Met het convenant is dat concrete begin er. De 6 thema’s zijn: energie, circulair, natuurinclusief & biodiversiteit, klimaatadaptatie, gezonde leefomgeving en duurzame mobiliteit.  Wij denken als provincie graag mee met gemeenten en woningcorporaties over hoe deze thema’s praktisch kunnen worden vertaald. Wij hebben daarvoor zowel regionaal als nationaal sterke netwerken met enorm veel kennis en ervaring, en nu dus ook nog een Aanjaagteam.

Flevolandse Bouwkringloop

Daarnaast is de Flevolandse bouwkringloop interessant. Dit hebben we als provincie met 5 gemeenten geïnitieerd om te kijken of we een kringloop van materialen op grote schaal in de provincie kunnen organiseren. Daar hebben we onderzoek naar laten doen en het begint praktische vormen aan te nemen. Er is eind vorig jaar een kwartiermaker op gezet om te activeren en te verbinden. Dat heeft o.a. geleid tot fysieke ruimte voor een bouwkringloop bij de verbouwing van De Groene Sluis in Lelystad. Bijvoorbeeld voor zo’n grootschalige renovatie als bij het OFW is dit echt interessant. Zij kunnen de kringloop voeden, maar er ook grondstoffen uit halen. Dan gaat de Bouwkringloop echt functioneren als een soort grondstoffenrotonde in Flevoland.

Om dit goed te laten werken is veel samenwerking nodig. Zoals voor het digitaal registeren van de materialen, fysieke distributie en transport. Als er ergens 80 kozijnen binnenkomen is dat te veel voor 1 locatie; dit wordt dan binnen de bouwkringloop gedistribueerd naar andere punten in Flevoland.

Geleerde lessen

Wat ik zelf altijd een uitdaging vind in dit soort trajecten als een innovatielab: hoe deel je de kennis van wat is geleerd? Dus wat fijn zou zijn is een praktisch domein waar alles is terug te vinden. Het (regionaal) beschikbaar maken en houden van geleerde lessen. En dit zo toegankelijk mogelijk maken. Misschien kan het Nationaal Kenniscentrum Biobased Bouwen hier iets in betekenen?

Samenwerken met de provincie als partner

Circulair bouwen, laat staan toekomstbestendig bouwen is vrij nieuw voor de woningbouw. Er is lange tijd eenzijdig ingezet op duurzame energie. Maar de opbouw van kennis en ervaring gaat erg snel. Zorg dus dat je daar gebruik van maakt. Er zijn gespecialiseerde netwerken voor alle thema’s. Beschouw de provincie daarom als partner en zoek de samenwerking op als wij dat nog niet gedaan hebben. Zeker nu we een aanjaagteam hebben.